AroBac

Hieronder een aantal basistips. Deze tips zijn voor grondstoffen, waar op te letten, wat is het verschil tussen een zalf en een crème en hoe maak je bijvoorbeeld een tinctuur of maceraat. Informatie over kruiden, receptjes, etc. zullen op de blog verschijnen, deze zal regelmatig aangevuld worden.

Om te beginnen, als je zelf aan de slag wil om een zalf/crème of iets anders te maken, dan is het belangrijk dat je goede ingrediënten gebruik. Bij basis / vette oliën altijd diegene kiezen die koudgeperst zijn. Deze blijven namelijk hun eigenschappen behouden en zijn bij het maken niet hoger verhit dan 60 graden. Beste zou hierbij nog de biologische variant zijn. Bij etherische oliën altijd kijken of deze puur zijn, ook hierbij is de biologische variant het beste. Of een etherische olie puur is, kan je zien aan de Latijnse (wetenschappelijke) naam van de gebruikte plant / boom / bloem en de herkomst (zoek het dus goed uit).

Verschil tussen zalf en Crème

Hoewel het hetzelfde lijkt, is er een verschil tussen zalf en crème. Een zalf bestaat in basis uit een olie of maceraat en een crème heeft naast olie / maceraat ook een waterfase, een emulgator (dit is een ingrediënt die olie en water kan verbinden) en een conserveringsmiddel (dit is om de houdbaarheid van crème langer te maken). Een zalf en een crème kan op verschillende manieren gemaakt worden, vaak wordt er gebruik gemaakt van maceraten of tincturen. Hieronder een uitleg wat dit is en hoe je dit maakt.

Tinctuur

Bij een tinctuur maak je gebruik van verse of gedroogde plantdelen. Dit kan zijn de bloemen / bloesem, bladeren, wortels, zaden, hars of schors (bij bomen).

Wat is een tinctuur. Eigenlijk is dit heel simpel. Het is natuurlijk, plantaardig materiaal waar alcohol over geschonken wordt. Als je het echt goed wil doen dan is het het beste om met een 96% alcohol te werken en dan per plant / bomensoort uitzoeken hoeveel percentage alcohol je nodig hebt. Voordeel is dat je dus altijd de juiste hoeveelheid alcohol voorhanden hebt, je mengt het met water. Let erop dat de alcohol (bijvoorbeeld ethanol) geschikt is voor consumptie, deze zijn verkrijgbaar bij apotheek en via (online) drankenhandels. Deze is echter wel prijzig. Een alternatief wat veel gebruikt wordt is wodka 40%, echter is dit niet voor alles geschikt.

Verhoudingen bij het gebruik van ethanol is:

percentages alcohol is afhankelijk van de inhoudsstoffen van de plant.

• Polaire stoffen (saponinen, glycosiden, polysacchariden) 25 – 40%
• A-polaire stoffen (alkaloïden, etherische oliën, triterpenen) 50 – 90%
• Bi-polaire stoffen (looistoffen, bitterstoffen, kiezelsuren) oplosbaar in water en alcohol
• Harsen 96%
• Zaden 60 – 70% 

Bij het gebruik van verse kruiden eerst het ergste vocht eruit laten komen. 

Doe de kruiden in een pot en giet daaroverheen de alcohol tot de kruiden net onder staan. De verhouding kruid / alcohol is als volgt:

• Mild werkende kruiden 1:1
• Sterk werkende kruiden 1:2
• Gedroogde kruiden 1:5
• Harsen 1:10
• Zaden 1:5

Wat heb je nodig:

• plantmateriaal waar je de tinctuur van wil maken (onderzoek hierbij eerst of datgene je wil gebruiken geschikt is om op alcohol te zetten).
• een potje, dit kan een jampot zijn, een oud groentepotje of een weckpot.
• alcohol
• bruine of blauwe fles of pot

Zorg dat de pot goed schoon is, desinfecteren hoeft niet omdat je met alcohol werkt en dat al desinfecterend werkt. Kneus, snij of knip de plantendelen in stukjes. Vul de pot voor 3/4 met je plantmateriaal en giet daar de alcohol overheen, zorg dat de plantdelen helemaal onder staan. Doe de pot dicht en plaats deze op een donkere plek. Elke dag even schudden en na 2 weken is het klaar en zijn de stoffen van de plant ingetrokken in de alcohol. Pak nu een donkere pot (bruin of blauw) of fles en zeef het mengsel in de nieuwe pot of fles. Je tinctuur is klaar voor gebruik, bewaar het op een donkere plek, afhankelijk van het doel kan je deze puur gebruiken of verwerken in een crème, lotion, etc. De tinctuur is minimaal 5 jaar houdbaar. Vergeet niet om een labeltje erop te doen wanneer het gemaakt is, dit doe je zowel bij de eerste stap waar de stoffen nog in de tinctuur trekken als bij het eindproduct, hierbij zet je ook een t.h.t. (ten minste houdbaar tot) datum op.

Maceraat

Een maceraat is vergelijkbaar met tinctuur, alleen gebruik je in plaats van alcohol een basisolie. Meestal wordt er een neutrale olie gebruikt, maar mocht je al een doel hebben dan kan je ook andere olie gebruiken, die past bij je doel. Neutrale oliën zijn:

• olijfolie
• zonnebloemolie

Wil je iets anders gebruiken dan kan dit natuurlijk ook, afhankelijk van het doel kan je de plantdelen dan zetten op:

• zoete amandelolie
• jojoba olie
• druivenpitolie
• etc.

Let er bij gebruik van een olie op dat deze koud geperst zijn, op deze manier blijven de eigenschappen van de olie bewaard en te gebruiken in je product. Liefst ook biologisch, maar koud geperst is het belangrijkste.

Wat heb je nodig om maceraat te maken:

• potje, ook hier kan gebruik gemaakt worden van een groentepotje, jampotje of weckpot
• plantdelen
• olie
• potje / fles om het resultaat in te schenken en bewaren
• label 2x

Om maceraat te maken zijn er 2 manieren. Een koude (zonnemanier) en een warme manier. Voor beide manieren kan je zowel vers materiaal gebruiken als gedroogd. Als je vers materiaal wil gebruiken wat je zelf geplukt heb, let er dan op dat deze niet te dicht bij een weg staan en liefst op een plek waar niet veel honden komen (kan dit laatste niet, dan het materiaal even goed afspoelen onder de kraan). Is het nog nat, laat het dan even liggen, dit kan van een paar uur zijn tot een dag tot het ergste vocht eruit is (mocht je een voedseldroger hebben, dan kan je deze ook daarin drogen). Laat de pot de eerste dagen zonder deksel staan en bedek deze met een kaasdoek, panty of koffiefilter zodat overig vocht wat er nog inzit eruit kan. Zelf doe ik dat 3 dagen tot een week (afhankelijk van het vocht). Bij gedroogd materiaal kan de deksel er direct op geplaatst worden.

De koude manier

Bij de koude manier, snij je de plantdelen in stukjes (meest gebruikelijk bij bladeren en wortels, bij madeliefjes kan je de hele bloemkop – dus zonder steeltjes – erin stoppen en bijvoorbeeld goudsbloemen (gebruik bij voorkeur de oranje, daar zitten de meeste werkzame stoffen in) pluk je de bloemblaadjes eraf). Stop deze in de pot voor 3/4 en giet daaroverheen de olie. Zet de pot weg op een lichte plek, vaak is een vensterbank al voldoende als er maar geen volle zon komt. Laat de pot 6 weken staan (kan zijn dat er planten/bloemen zijn die langer nodig hebben). Na deze tijd, pak je een nieuwe pot of fles en zeef je het maceraat in de nieuwe pot / fles. Wat overblijft moet een heldere olie zijn, wees niet bang als de olie een andere kleur gekregen heeft, dit heeft vaak te maken met wat je erin doet aan plantdelen (zo wordt weegbree wat groenig en goudsbloemen juist meer oranje). Een maceraat is meestal houdbaar als de olie die je gebruikt heb, maar als het nog goed ruikt en eruit ziet, dan is het langer houdbaar, als gemiddelde hou ik 2 jaar aan.

Warme methode

Kan je niet weken wachten en heb je het maceraat sneller nodig, dan kan het op de warme manier bereid worden. Je bereidt de plantdelen op dezelfde manier voor als bij de koude manier. Verwarm een pan op de au bain marie manier en doe hier olie in en de plantdelen. zorg ook hiervoor dat de planten net onder de olie staan. Vaak is het 1 tot 2 handen plantdelen en de rest olie. Verwarm dit langzaam en laat het op een laag vuurtje staan. De duur hiervan is afhankelijk van de plant/bloem die je gebruikt en kan van een paar uur tot 24 uur duren. Sommige mensen gebruiken een methode waarbij ze rond de 3 dagen het mengsel voor 4/5 uur opzetten. Voor de rest werkt het net als bij de koude methode, zeven en je hebt een mooi helder maceraat.

Zalf

De basis van zalf is een vette olie, dit kan een basisolie zijn zoals bijvoorbeeld:

• olijfolie
• zoete amandelolie
• jojoba olie
• etc.

maar ook een maceraat. Voorbeelden van maceraat zijn:

• Weegbree
• calendula (goudsbloem)
• kaasjeskruid
• madeliefjes
• arnica (valbloem)
• etc.

Het 2e ingrediënt van zalf is bijenwas (of een plantaardige variant). Dit zijn de enige ingrediënten die je nodig hebt om een zalf te maken (bij de verschillende recepten, zal je zien wat er eventueel toegevoegd kan worden zoals etherische olie en/of vitamine E). Soms wordt ook in plaats van (bijen)was kokosolie, cacaoboter of sheabutter gebruikt. Dit kan ook, maar zeker bij kokosolie smelt dit nogal snel, Vaak al bij 24-26 graden, waardoor het bewaren in de koelkast zeker aan te raden is. Cacaoboter (rond de 31-35 graden) en sheabutter (rond de 27 graden) hebben een iets hoger smeltpunt, maar ook deze kunnen als het warm is vrij zacht worden, ieder geval smelten ze in je handen doordat lichaamstemperatuur hoger ligt dan het smeltpunt. Bijenwas heeft een smeltpunt rond de 61-66 graden.

Een zalf is vaak vet en trekt langzamer tot slecht in de huid en legt meestal een beschermlaagje op de huid. Dit kan handig zijn als je bijvoorbeeld een wondje hebt en er honingzalf opsmeert, dit zorgt ervoor dat ontsteking tegengehouden wordt en bacteriën weinig kans maken. Een wond geneest vaak ook sneller hierdoor.

Een voorbeeld van een basiszalf voor 30 gram is:

• 24 gram olie (bijvoorbeeld een neutrale olie)
• 3 gram bijenwas

Door middel van de au bain marie manier verwarm je de bijenwas, als deze begint te smelten doe je de olie erbij en laat dit opstaan tot het een geheel heldere vloeistof is geworden. Roer het ondertussen wel paar keer goed door. Je kan hiervan ook een grotere hoeveelheid maken, die je als basis kan gebruiken voor een zalf die je wil maken en er telkens een deel van afhaalt. bewaar deze wel het best in de koelkast of andere koele donkere plek. Je kan dan de zalf afmaken met etherische olie.

Als je zalf per gram maakt wat je nodig hebt, laat alles dan eerst afkoelen tot 35-40 graden voor je etherische olie en/of vitamine E toevoeg.

Crème

Bij het maken van crème komt meer kijken. Je hebt meer ingrediënten nodig en het grote verschil is dat er water in een een crème zit. Water zorgt ervoor dat een crème goed in de huid kan trekken, want water hydrateert zowel van buitenaf als binnenuit (bij het drinken ervan). Crèmes zijn hiervoor geschikt voor meerdere doeleinden, voor bijvoorbeeld droge / vette huid, maar ook als dag of nachtcrème. Een crème is vaak ook zachter van substantie en smeert fijn uit.

Wat heb je nodig om een crème te maken:

• vette olie (basisolie of maceraat)
• water (dit kan gedestilleerd water zijn, maar ook een bloesemhydrolaat – bloemen die getrokken zijn in water, deze hebben dezelfde eigenschappen als de plant zelf-). Er is wel een klein verschil tussen een bloesemhydrolaat en bloesemwater, deze laatste is zo gemaakt dat het ook als drank gebruikt kan worden, of als smaaktoevoeging aan een dessert of salade.
• bijenwas of plantaardige vervanging
• emulgator (een emulgator zorgt ervoor dat water en olie goed gemengd kunnen worden, er zijn verschillende soorten dus onderzoek goed welke voor jou het meest geschikt is)
• conserveermiddel (er bestaan plantaardige conserveermiddelen, deze zijn nodig omdat door het water een crème zonder, maar een paar weken houdbaar is en met kan dit tot maanden zijn, afhankelijk van degene die je gebruikt)

Ook bij crème kan je nog toevoegingen doen van vitamine E en / of etherische oliën.

Je kan een crème maken met behulp van de basiszalf die hierboven staat. Smelt de ingrediënten van de basiszalf en verwarm het water in een apart pannetje / bakje (au bain marie) tot dezelfde temperatuur als de oliefase. Als de olie mooi gesmolten is en het water op dezelfde temperatuur, kan je het water langzaam bij de olie voegen en laat dit mengen tot je een mooie gladde substantie krijg, deze kan je aanvullen met de ingrediënten die je nodig hebt voor het doel van de crème. Ook hier is belangrijk dat je de crème af laat koelen tot zo’n 35-40 graden voor je etherische olie en/of vitamine E toevoegt. Hou in de gaten wat de aanwijzingen zijn voor de gebruikte emulgator, soms voeg je deze direct toe aan de olie fase en bij andere voeg je ze toe net voordat je het water erbij doet. Dit is afhankelijk van de gebruikte emulgator.